مفهوم امت و کارکرد بین المللی آن

چکیده:

  یکی از مفاهیم ارزشی درجامعه شناسی سیاسی اسلام مفهوم امت است که در نوشتار  حاضر برآن هستیم که مفهوم امت را واکاوی نما یم که آیا د ر مفهوم امت، ظرفیتی  وجود دارد که بر اسا س آن ظرفیت ، بتوان مسلمانان پرا کنده ی خاور وباختر زمین را گیردآوری نمود وامت واحده اسلامی، تشکیل داد که درآن امت واحده از تعلقات نژا دی، سرزمینی واقلیمی ، زبانی وفرهنگی خبری نباشد  ومرزهای طبیعی وقراردادی جزء برای ضرورت وگذر به وضعیت مطلوب وآرمانی مورد اعتنا واعتبار نباشد وهمه مسلمانان زیرچتر پرچم توحید ونظام توحیدی احساس انسجام و همبستگی نموده درعرصه بین المللی به عنوان امت واحده اسلامی اعلام موضع نموده واثر گذاری خود را در ابعاد مختلف مسائل بین المللی داشته باشند

 حالا سوال این است که آیا مسلمانان دارای، چنین ظرفیت های نمی باشند ،که با حفظ استقلال سیاسی ورعایت مرز های جغرافییای  به محوریت ارزش های واحد، تشکلی را سازماندهی نماید مانند سایر بازیگران بین المللی،در شمار بازیگران مطرح نظام بین الملل باشند از واقعیت های موجود،پل به سوی وضعیت مطلوب بی زنند وزمینه ساز،جامعه واحد سیاسی اسلامی وحکومت جهان شمول وانسان شمول اسلامی شوند؟

 برای در یافت پاسخ ونشان دادن، را هکار لازم است به منابع د ینی وآموزهای وحیا نی مر اجعه کرد در قرآن کریم و سنت،یکی از واژه های که کار برد زیاد دارد کلمه«امت واحده» است.

2

2-2 ملت در قرآن:

منظورازامت اسلامی، مردم جوامعی هستند که دین اسلام را بعنوان آیین ودین سعادت بخش دردوقلمرومادی ومعنوی پزیرفته اند[1]

4- جایگاه امت دراندیشه سیاسی اسلام:

   برای تبین جایگاه امت نا گزیریم که  به قرآن، سنت ود کترین اسلامی استناد جویم:

1- 4 امت در قران:

 ان هذه امتکم امة واحدة وانا ربکم فا عبدون[2] وما کان الناس الا امة واحدة فاختلفوا ولو لا کلمة سبقت من ربک لقضی بینهم فیما فیه یختلفون[3] کان الناس امة واحدة فبعث الله النبین مبشرین ومنذرین وانزل معهم الکتاب با الحق لیحکم بین الناس فیما اختلفوا فیه[4]

  آنچه ا ز این آیه استفاده می شود این است که مردم د ر ابتدا زندگی ساده وبسیطی داشتن ولی کم کم در اثر کثرت افراد وازدیاد سلیقه ها ، اختلافات ودر گیری ها پیش آمد  در برخی روایات  این زمان به دوران قبل از حضرت نوح  تطبیق شده که در آن زمان، مردم زندگی ساده ومحدودی داشته  ود ربی خبری به سر می برد ند سپس افراد برسری بهره گیری از منابع طبیعی واینکه هرکسی می خواست دیگری را به استخدام  خود درآورد واز منافع آو بهره وسودی  بی برد اختلاف کرده وجوامع وطبقات پیش آمد لازمه‌ی زندگی اجتماعی وجود قانون محکم وعادلانه ی است که بتواند اختلافات را حل نماید خداوند پیامبران را برای حل اختلافات ورفع در گیریها مبعوث نمود وکتاب های اسمانی رانازل نمود

 پیام های که از آیه شریفه استفاده می شود  به شرح زیراست:

[5]

 امت در سیره سیاسی پیامبر:

  پیامبر در جهت تاسیس جامعه اسلامی وامت اسلامی ، با شکستن همه مرزها، تهنا مرز را اسلام قرار داد وبر اساس دعوت اسلامی، دسته های مختلف رادعوت کرد ویکی از  طریق متحد کردن آنها نیز انعقاد پیمانها بود  مکتوب وسند مهمی که توسط شخص پیامبر تنظیم گر دیده وبه واسطه اهمیت آن، به خصوص از لحاظ نظری وتئوریک  وسازمان دهنده امت اسلامی در سطح روابط میان طوایف مسلمان ومسلمانان با یهود واهل کتاب ودیگران بعنوان اولین  قانون اساسی مکتوب در جهان نامیده شده، سندی است که مربوط سال اول هجری،... بعد از انعقاد  پیمانهای عقبه ودر ابتدای تکوین امت وتاسیس تشکیلات سیاسی اسلام ودولت، نظام اسلامی که جامعه اسلامی بر اساس آن شکل گرفت[6] ومعاهده مزبور به این عبارت است« هذا کتاب من محمد النبی(رسول الله) بین المومنین والمسلمین من قریش واهل یثرب ومن تبعهم فلحق بهم وجاهد معهم... انهم امة من دون الناس»[7] که در این معاهده همه ی مسلمانان امت واحد دانسته شده است واز حقوق وتکالیف مساویانه بر خوردار خواهند بود

2 -4 امت در نهج البلاغة:

 ان الله سبحانه قد امتن علی جماعة هذه الامة فیما عقد بینهم من حبل هذه الالفة التی ینتقلون فی ظلها[8] خداوند منت گذارده است برگروهی از این امت بخاطر عقد ریسمان دوستی بین شان تا به آن متمسک شوند ودر زیر لوای آن قرار گیرند  درنهج البلاغة اصطلاح امت در مورد کسانی به کار رفته است که با گرایش به اسلام  وپزیرش رسالت پیامبر بر محور واحد جمع شده بودند  که همان اسلام است.

 3-4امت و دکترین اسلامی:

: از طرفی وطن اسلام را استعمار گران وحکام مستبد وجاه طلب تجزیه کرده اند. امت اسلام  را ازهم جدا کرده بصورت چندین ملت مجزا در آورده...

 ما برای اینکه وطن اسلام را از تصرف ونفوذ استعمار گران ودولت های دست نشانده آنها خارج کنیم راهی نداریم جز این که تشکیل حکومت بدهیم

« وحدت  یک پارچگی امت اسلامی از مسایل اصولی اسلام  واز معیار های اصیل قرآن است قرآن نه تنها دعوت به وحدت واتحاد نموده است واعتصموا بحبل الله جمیعا از  تفرقه  وتجزیه طلبی نهی کرده است  ولاتفرقوا اصولا کار تفرقه طلبان ونفاق افگنان را که با گروه گرای  وخیره سری مردم را به دسته ها وجمعیت های جدای از هم تقسیم می کنند وآنها را در برابر همدیگر قرار می دهند از ویژگیهای فرعونی وطاغوتی شمرده «جعلها اهلها شیعا» وشیوه پیامبر اسلام  را از آن مبراء وبدور معرفی کرده است « ان الذین فرقوا دینهم وکانوا شیعا لست منهم فی شیء(سوره انعام/159)  بر اسا س اند یشه اسلامی  امت تشکیل شده از انسانهای هم فکر وهم عقیده ی که بر اساس عقیده وآرمان مشترک سازمان سیاسی ونظام مشترکی را پزیرفته اند اتحاد ویک پارچگی ازمقومات امت وخصلت تفکیک نا  پزیر مفهوم امت می باشد...

 بر اساس چنین تفکر اصیل تو حیدی هر گز عواملی چون نژاد، زبان قومیت مرزهای جغرافییای وبا لاخره سنت ها وفر هنگ ها نمی تواند بعنوان وسلیة تفرقه وتجزیه  وجدای در  میان امت قابل قبول باشد وباید برای همه ملل اسلامی مساله وحد ت آرمانی جوشیده از اعتقاد اسلامی تلقی گردد وهدف استراتژیکی اتحاد ملل اسلامی از اهداف اصیل قرآنی وتوحیدی بشمارمی اید.[9] واذکر نعمت الله علیکم اذ کنتم اعدا فالف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخوانا

5- مبانی وزیر ساخت های تفکر امت:

 1-5 اصل توحید:

  امت اسلامی ما نند اصول د یگر اسلامی بر اصل توحید استوار است. وبهمین جهت است که امت وجامعه اسلامی  امت وجامعه ی تو حیدی معرفی می شود امت اسلامی از آن جهت توحیدی است که بر وحدت  حاکمیت الله ووحدت فطرت بشر استوار است.

در جامعه توحیدی منبع مشروعیت قدرت سیاسی بر گرفته ازربوبیت تشریعی خداوند است ولی استقرار حاکمیت الله بطور عام وفرا گیر ومطلق به عنوا ن تنها منبع قدرت سیاسی  با مشارکت ومقبولیت مردم فراهم می شود.

2-5 جامعیت دین :

 یکی د یگر از زیر ساخت ها ومبا نی اند شه امت اسلامی جامیعت دین است  د ین اسلام، دین جامعی است که برای تمام عرصه های زند گی بشریت بر نامه زندگی ودستور العمل دارد همان گونه که مردم را به امری آخرت تشویق وترغیب می کند نسبت به زندگی د نیا وتنظیم روابط اجتماعی  سیاسی  وحقوقی وبر قراری عدل و قسط نیز دستوری دارد« نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شی وهدی ورحمة وبشری للمسلمین»(نحل/89)

3-5 جهان شمول بودن دین:

 قرآن کریم که عا لیترین منبع دین شناختی است واراده تشریعی خداوند درآن تجلی یافته است وقتی صحبت از رسالت انبیاء عموما ورسالت پیامبر اسلام به طور خاص می  نماید گستره رسالت انبیاء را پهنه گیتی می دانند وتمام زیست گاه زمین در قلمرو بعثت انبیاء قرار دارد  تبارک الذی نزل الفر قان  علی عبده لیکون للعالمین نذیر(فرقان/1) ودر جای دیگر می فرماید : قل یا ایها الناس انی رسول الله الیکم جمیعا(اعراف/158  این آیا ت به خوبی برقلمرو گسترده وجهان شمول رسالت پیامبر گرامی اسلام دلالت دارد ود ین اسلام برای تمام انسان های روی زمین است در بعد زمانی ومکا نی  محدودیت ندارد فرا، زمانی وفرا، مکانی است

4-5 جاودانگی دین:

  چهار مین زیرساخت ومبنای تشکیل امت واحده  اسلامی جاودانگی د ین است د ین مقدس اسلام آموزهای خود را فراتر از گستره زمام ومکان تعریف نموده هو الذی ارسل رسوله بالهدی  ودین الحق لیظهره علی الدین کله ولو کره المشرکون(سوره توبه/4)

 هو الذی ارسل رسوله بالهدی ودین لیظهره علی الدین کله وکفی با الله شهیدا( فتح/28)

 وانه لکتاب عزیز لایاتیه الباطل من بین یدیه ولا من خلفه تنزیل من حکیم حمید(فصلت/42) این دسته از آیات بر جهان گیر شدن پیام د ین دلالت دارد، دین که جهان گیر وجهان گستر باشد جا ودانگی وا بد یت دارد. نور حیات بخش اسلام تمام بشریت را  در گذر تاریخ تحت پوششش قرار می دهد.

6- مکانسیم تحقق امت اسلامی:

« مکانیسیم تحقق وحدت وتشکیل امت اسلامی تنها از طریق اجتماع به زیر پرچم توحید اسلامی وتاءسی به قرآن واخوت اسلامی امکان پزیر است واین وجهی از وجوه تفکر اسلامی است.که نه به دلیل فشار های محیطی همچون اجبار حکام، منافع سر زمینی واقتصادی وغیره ، بلکه به دلیل زیر بنای ایدءلوژیکی آن تحقق پزیر است[10]

 فلسفه سیاسی اسلام که بر پایه شناخت واقع بینانه از جهان وبر محور آرما نهای توحیدی اسلام مبتنی است حکم می کند که تمام کشورهای اسلامی به عنوان  جزی از پیکره واحد امت اسلامی  در یک تلاش جهانی  درراه تحکیم وحدت اسلامی واعتلا اسلام در برابر کفر جهانی بکوشند

 ویژگی امت اسلامی:

1-8 اصل مساوات و برابری:

 در جامعه اسلامی والگوی پشنهادی اسلام، برای امت اسلامی اصل اولی رعایت مساوات وبرابری میان مردم است واسلام می خواهد تمام مسلمانان از حقوق ومزایا ی مساویانه بر خور دار

2 -8 اصالت فرد وجامعه:

 در نظام ارزشی اسلام   وامت جهانی،که قران کریم ترسیم می کند فرد وجامعه هرد و اصالت دارند همه افرادو جامعه از تمام حقوق ومزایای سیاسی برخور دارند. انی لا اضع عمل عامل منکم من ذکر وانثی بعضکم من بعض(آل عمران/196)  فرد وجامعه هر کدام دارای حقوق وتکالیف اند.

 3- 8 اصل اعتدال ومیانه روی:

  ا مت اسلامی را خداوند امت معتدل ومیانه معرفی نموده است از ویژگی های امت اسلامی پر هیز از افراط وتفریط است

 4-8اخوت اسلامی :

انما المومنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم واتقوا الله لعلکم ترحمون(حجرات/10) مومنان با هم برادر اند  اختلاف ومنازعات خود را باید با صلح وآشتی خاتمه دهند وتقوای الاهی را پیشه ی خود سازند تا مورد ترحم الاهی قرار گیرند.

5-8 اصل احترام متقابل ورعایت اصول اخلاقی:

 خداوند متعال امت اسلامی را هشدار می دهد که نباید همد یگر، را استهزا ومسخره نماید وبا عناوین والقاب زشت که لایق به شان یک برادر مسلمان نیست مورد خطاب قرار داد خداوند می فرماید: یا ایها الذین امنوا لایسخر قوم من قوم عسی ان یکونوا خیرا منهم...(حجرات/11)

 نتیجه گیری:

 از مطالب پیش گفته  چنین استنتاج می گردد که در اسلام وتعالیم وحیانی  ومنابع دینی «قرآن،سنت» جامعه انسانی امت واحده است. اصل درجامعه انسانی اتحاد وهمبستگی است اختلاف وتفرقه معلول اصطکاک منافع وافزون خواهی قدرت طلبان است مسلمانان با تمسک به قرآن وتعالیم وحیانی می تواند امت واحده را تشکیل دهند که در عرصه بین المللی اثر گذار باشند اگر مسلمانان از مرزهای ملی عبور نموده به مرزهای امی، بیاند یشند ومصالح کلی جهان اسلام را در اولویت کاری خود قرار دهند با توجه به فرهنگ غنی اسلام وموقعیت های سرزمینی وراهبردی که در اختیار جهان اسلام قرار دارد وذخایر ومنابع طبیعی را که مسلمانان در اختیار دارند می توانند به راحتی در معا دلات جهانی تعین کنینده بلکه تصمیم گیرنده باشند یکی از آموزهای که  جهان اسلام را به همبستگی ودوری از تفرقه وتشت دعوت می کند تفکر امت جهانی اسلام است که در قران کریم  کلمه امت به معنای پیروان پیامبر اسلام 49 بار تکرار شده است  از تعمق در مفهوم امت و ورود، این اند یشه درحوزه سیاست واجتماع، جهان اسلام ومسلمانان می توانند به عنوان قدرت بلا منازع تبد یل شوند والگوی برای جامعه بشریت وزمینه ساز تشکیل حکومت جهانی  بر پایه اسلام شوند

---

[1]  جعفری ، محمد تقی، مقد مه استراتیژی وحد ت در اند یشه سیاسی اسلام، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،قم1375ٌ12

[2]  قران کریم  انبیاء/92

 [3]  یونس/19

[4]  بقره/213

[5]   مکارم شیرازی وهمکاران، تفسیر نمونه،ج1 ص359

[6] موثق، سید احمد، استراتیژی وحدت در اند یشه سیسی اسلام، انتشارات دفتر تبلیغاتا،قم ج1 ص108

[7]  ابن هشام ، السیرة النبویه دار احیا التراث العربی، بیروت،ج2،ص147

[8] نهج البلاغة خطبه192 ،ص220

[9] سوره قصص،4

[10]  رهنورد، زهرا، اقتضای حکومت اسلامی در شرایط معاصر تحقق دولت بزرگ اسلامی با حفظ استقلا دولت های سر زمینی، مجموعه مقالات کنگره بررسی مبانی فقهی امام خمینی، نشر عروج ، تهران،1374 ص50

منبع:http://z-a-habibi.blogfa.com/8612.aspx